Barbaros Demirci
2018 Yılında İSO Sıralamasında İlk 500 İçine Giren Plastik Firmalarının Finansal Göstergeleri
TEMEL FİNANSAL GÖSTERGELER
Türkiye’de özel sektör kuruluşları daha yüksek finansal kaldıraçlar ile yani daha yüksek borç oranları ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Son yıllarda küresel borçlanma olanaklarının artması ve ucuzlaması sonucu firmaların borçlanma eğilimleri artış göstermiştir. Sektörde borçlanma eğiliminin sürmekte olduğu ve öz kaynak finansmanının ise sınırlı olduğu görülmektedir. Firmaların toplam varlıkları içinde öz sermaye payının küçük olmasının başlıca nedeni karlılık oranlarının gerilemesi ve bu nedenle de firmaların yeterli kaynak yaratamamasıdır.
Temel Finansal Göstergeler
Plastik Sektörü |
ISO 500 |
|
Cari Oran |
135,7 |
147,1 |
Toplam Borçlar / Toplam Aktif |
70,9 |
67,0 |
Toplam Borçlar / Öz sermaye |
243,6 |
203,6 |
Kısa Vadeli Borçlar / Toplam Varlıklar |
69,5 |
62,1 |
Öz Sermaye/ Toplam Varlıklar |
29,1 |
33,0 |
Faaliyet Dışı Gelirler/Net Satışlar |
1,2 |
5,7 |
Varlık Devir Hızı |
1,0 |
1,1 |
Öz kaynak Devir Hızı |
3,6 |
3,4 |
İşletme Sermayesi Devir Hızı |
1,6 |
1,8 |
Kaynak: ISO 2018 / 500 Büyük Sanayi Kuruluşu
Cari Oran (Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar)
Cari oran, şirketlerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için gerekli olan brüt işletme sermayesinin (dönen varlıkların) kısa vadeli borçlara bölünmesi ile hesaplanır. Cari oran basit olarak net işletme sermayesinin yeterliliğini ve borç ödeyebilme kapasitesini de göstermektedir. Batılı finans kurumlarında cari oranın 2 olması genel kabul gördüğü halde, yüksek enflasyonlu ve kıt fon kaynaklarına sahip ülkelerde sektörlerin değişik özellikleri göz önünde bulundurulduğunda cari oranın 1,5 olması genellikle yeterli olarak kabul edilmektedir.
2018 yılında cari oran genel olarak imalat sanayinin tüm sektörlerinde gerilemiştir. 2018 yılında, ilk 500 firma içine giren plastik firmalarının kısa vadeli borç ödeme güçleri (cari oranları) %135,7 ile %147,1 olarak gerçekleşen imalat sanayinde ilk 500 firmanın kısa vadeli borç ödeme gücünün 11 puan altında gerçekleşmiştir.
Toplam Borçlar / Toplam Varlıklar
Toplam aktiflerin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığını gösteren Borç/Aktifler oranı aynı zamanda şirketlerin toplam kaynaklarının dağılımı hakkında da bilgi verebilmektedir. Şirketlerin hem toplam varlıklarının ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığı, hem de kaynakların niteliklerine göre dağılımı hakkında fikir veren Borç/Aktifler oranı, şirket için bir risk göstergesi olarak da kullanılmaktadır. Bu oranın yüksek çıkması işletmeyi kredi verenler açısından riskli pozisyona düşürmektedir. Fakat yabancı kaynak kullanımı optimum bir yüzdeye kadar öz sermaye karlılığını artıran bir durum olarak da kabul edilmektedir. Bu optimum oran, ortalama kaynak maliyetinin minimum olduğu noktadır. Oran yüksek olsa da borçlanma maliyeti üzerinde geliştirilebilen katma değer, yönetimin az bir öz sermaye ile geniş bir kaynağı yönlendirebilme başarısını göstermektedir.
Oranın batı toplumlarında %50’den küçük olması gereği genel bir kriter olarak benimsenmiş olmasına rağmen, ülkemiz gibi sermaye arzının göreceli olarak düşük olduğu ülkelerde %60’tan yüksek olması normal karşılanabilmektedir.
2018 yılında toplam varlıkların dış kaynaklarla finanse edilme oranı toplam imalat sanayindeki ilk 500 firma için ortalama %67’dir. İlk 500’e giren plastik firmalarda ise %70,9 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum; ilk 500’e giren plastik firmalarının İSO ilk 500 firma ortalamasından daha fazla borçlandığını ve genel imalat sanayine göre borçlanma oranının daha büyük olduğunu göstermektedir.
Toplam Borçlar / Öz Sermaye
Firmanın aktiflerini fonlamada öz kaynaklarına oranla ne kadar yabancı kaynak kullandığını gösteren oranın genellikle düşük çıkması tercih edilmektedir. Öz kaynaklar ile yabancı kaynaklar arasında uygun bir dengenin kurulması son derece önemlidir. Oranın %100’ü aşmaması gerektiği batılı finans kurumları tarafından genel bir kural olarak benimsenmiş olmasına rağmen, ülkemiz gibi öz sermaye bulmakta zorluk çekilen ülkelerde bu oranın %150- 200 arası olması kabul edilebilmektedir.
2018 yılında ortaya çıkan ekonomik gelişmeler ve finansal şoklan toplam borçlarda önemli bir artışa neden olmuştur. Toplam borçlar öz kaynaklar büyüklüğünün iki katını ilk kez aşmıştır. Diğer taraftan 2018 yılında döviz kurlarındaki önemli artış sonucu firmaların döviz cinsinden borçlarının şişmesi de toplam borçlar/ öz kaynaklar oranının artmasında belirleyici rol oynamıştır.
2018 yılında karlardaki reel gerileme nedeniyle öz kaynaklar da yeterince büyüyememiştir. 2018 yılında yaşanan finansal şokların etkisiyle artan finansal maliyetler ve net işletme sermayesi ihtiyacı karşısında mali borçlara başvurmak zorunda kalmıştır. Firmaların mali borçlarının içinde önemli ölçüde döviz borçları bulunmaktadır. Döviz kurlarındaki önemli artışlar borçların TL karşılıklarını arttırmış ve bu nedenle borç/öz sermaye oranı artış göstermiştir. İSO sıralamasında ilk 500’e giren plastik firmalarının toplam borçlarının öz sermayelerine oranı 2018 yılında %243,6 olarak İSO ilk 500 firmanın ortalaması olan %203,’nın 40 puan üzerinde gerçekleşmiştir. Başka bir değişle sektörün aktif fonlamasında öz kaynaklarına oranla çok büyük oranda yabancı kaynak kullandığı görülmektedir.
Kısa Vadeli Borçlar / Toplam Borçlar
Şirketlerin hem toplam varlıklarının ne kadarlık kısmının kısa vadeli borçlar ile fonlandığını, hem de toplam kaynaklar içerisinde kısa vadeli borçlardan ne kadar kullanıldığını gösteren bu oran, şirketlerin risk göstergesi olarak kabul edilmektedir. Oranın yüksek çıkması riskin artığının bir göstergesi olabileceği gibi, ortaklara daha düşük sermaye ile sermaye başına daha fazla kâr payı (temettü) alma olanağını da sağlamaktadır. Batılı finans kuruluşlarınca bu oranın %33’den küçük olması gereği genel bir kriter olarak benimsenmiş olmasına rağmen, uzun vadeli kaynak temininde güçlük çeken ve yüksek enflasyonlu ülkelerde %50 düzeylerinde seyretmektedir.
2018 yılında kısa vadeli borçların toplam borçlar içindeki payı artış göstermiştir. Bu artışa neden olan en önemli faktör orta ve uzun vadeli finansman olanaklarının azalmasıdır. 2018 yılında toplam imalat sanayinin ilk 500 firması, toplam varlıklarının %62,1’ini ilk 500’e giren plastik firmaları ise %69,5’ini kısa vadeli borçlarla fonlamışlardır. Başka bir değişle plastik sektörü kısa vadeli borç oranı imalat sanayi ortalamasının 7,5 puan üzerindedir.
Öz Sermaye/ Toplam Varlıklar
Bu oran, işletme varlıklarından yüzde kaçının ortaklar ve işletme sahibince finanse edildiğini gösterir. Bu oran orta ve uzun vadeli kredi değerini tespit amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Oranın yüksek olması işletmenin uzun vadeli yabancı kaynakları ile bunların faizlerini ödemede güçlükle karşılaşma ihtimalinin zayıf olduğunu göstermektedir. Bu oranın %50 civarında olması normal karşılanmakla birlikte Türkiye’de genellikle %30’lara kadar düşmektedir
2018 yılında öz sermayenin varlık finansmanındaki payı, imalat sanayi ilk 500 büyük firma için %33, plastik sektöründe ilk 500’e giren firmalarda ise %29,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum plastik sektöründe faaliyetlerin finansmanında borçlanmanın genel imalat sanayii ortalamasından daha yoğun biçimde kullanıldığını göstermektedir.
İşletme Sermayesi Devir Hızı
Net satışların dönen varlıklar (işletme sermayesi) büyüklüğüne bölünmesi ile bulunmaktadır. Bu oran net işletme sermayesinin ne derece verimli kullanıldığını gösterirken 1 TL’lik net işletme sermayesi ile hangi tutarda satış hasılatının gerçekleştirilebildiğini gösteren bir oran olarak kullanılmaktadır.
2018 yılında ilk 500’e giren imalat sanayi firmalarında işletme sermayesi devir hızı ortalama %1,8 olarak gerçekleşmiştir. İlk 500’e giren plastik firmalarında ise bu oran %1,6 olup sektörde öz sermaye verimliliğinin genel imalat sektör ortalamasının altındadır.
KARLILIK GÖSTERGELERİ
Karlılık oranları, şirketin gerek bir bütün olarak tüm faaliyetlerinde karlı çalışıp çalışmadığını, gerekse her temel faaliyetinin verimliliğinin ölçülüp yorumlanmasında kullanılan oranlardır.
Karlılık Göstergeleri
Plastik Sektörü |
ISO 500 |
|
Satış Karlılığı |
4,5 |
6,4 |
Aktif Karlılığı |
4,7 |
7,2 |
Öz kaynak Karlılığı |
16,1 |
21,9 |
Kaynak: ISO 2018 / 500 Büyük Sanayi Kuruluşu
Satış Karlılığı
Brüt satış karı, şirketlerin satışları ile satışların maliyeti arasındaki olumlu farktır. Brüt karın satışlara oranlandığında brüt kâr marjı bulunmaktadır. Brüt kâr marjı, şirketlerin diğer gelir ve giderlerinin dikkate alınmadığı, sadece satışlarının ne kadarlık bir kâr marjı ile gerçekleştiğini gösteren bir orandır. Satış karlılığı, şirketlerin dönemler itibariyle veya aynı dönemlerde benzer şirketler karşısında ne kadarlık bir kâr marjı ile satış yaptığını, yani rekabet gücünü ve rekabet gücünün dönemler itibariyle gelişimini göstermektedir. Brüt kâr marjı, satılan ürünün fiyatını ve maliyetini belirlediğinden, bu etmenlerdeki değişikliklerin iyi bir şekilde takip edilmesi gerekir. Brüt kâr marjı miktar bazındaki satış miktarından bağımsız bir oran olduğundan, şirketlerin karları hakkında bir bilgi vermekten çok, rekabet gücünün seyri ve diğer firmalarla kıyas yapabilme imkânı tanımaktadır.
2018 yılında ani finansal dalgalanmaların maliyeleri artırması ve maliyet artışlarının satış fiyatlarına yansıtılamaması nedeniyle satış karlılıkları gerilemiştir. 2018 yılında plastik sektöründe %4,5 olarak gerçekleşen satış karlılığı imalat sanayii ortalama satış karlılığı ortalaması olan %6,4’ün %1,9 gerisinde kalmıştır.
Aktif Karlılığı
Aktif karlılığı, şirketlerin ulaşmış oldukları büyüklük ile sağladıkları verimin ölçülmesinde kullanılmaktadır. Aktif karlılık şirketlerin edinmiş oldukları tüm varlıkların (yapılan maddi ve finansal yatırımlar dahil olmak üzere) hangi oranda etkin kullanıldığını göstermektedir.
2018 yılında plastik sektöründe %4,7 olarak gerçekleşen aktif karlılığı imalat sanayii ortalama aktif karlılığı ortalaması olan %7,2’nin %3,5 gerisinde kalmıştır.
Öz Sermaye Karlılığı
Öz Sermaye, şirketlerin başlıca kaynaklarından biri olup, şirketlerin ortaklarının şirketlerden hak ettikleri kısmı oluşturmaktadır. Öz sermayeyi oluşturan kaynak kalemleri, ortakların koymuş oldukları sermaye ile hak ettikleri fakat şirkette bırakmış oldukları cari ve geçmiş dönemden dağıtılmamış karlardan oluşmaktadır. Öz Sermaye karlılığı ise, ortakların şirkete kaynak olarak bırakmış oldukları fonların bir birimine düşen karlılığı ölçen orandır. İşletmenin yönetimindeki başarı derecesi karlılık durumunun analizinde önemli bir göstergedir. Şirketlerin kullanımına bırakılmış olan bu fonların getirisinin ölçülmesi bakımından önemlidir.
2018 yılında plastik sektöründe %16,1 olarak gerçekleşen öz kaynak karlılığı imalat sanayii ortalama öz kaynak karlılığı ortalaması olan %21,9’un %5,8 gerisinde kalmıştır.