TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLET DEMİRYOLLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

1856 yılında İzmir- Aydın hattının inşasıyla başlayan ülkemizin demir ağlar serüveni 158 yıldır devam ediyor.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Fransız, Alman ve İngiliz şirketlerine verilen imtiyazlarla yaklaşık 8 bin km demiryolu inşa edildi. Bunun 4 bin km’lik bölümü Misak’ı Milli sınırları içerisinde kaldı.

Kurtuluş Savaşı sonrasında Gazi Mustafa Kemal Atatürk, “Demiryolu, bir ülkenin toptan tüfekten daha önemli emniyet silahıdır.” Diyerek demiryolu seferberliği başlattı. Milli ekonominin yaratılması amaçlanarak, demiryollarının ülke kaynaklarını harekete geçirmesi hedeflendi. Ulusal kaynaklarla önce yabancıların elindeki hatlar millileştirildi. 1923-1940 yılları arasında 3.208 km’lik demiryolu yapıldı. Mevcut hatların büyük bölümü Batı bölgesinde yoğunlaştığından, Orta ve Doğu bölgelerinin merkez ve sahil ile bağlantısını sağlamak amacıyla hatların % 80’i coğrafik koşulların çetin olduğu doğuda inşa edildi. Ayrıca, ana hatları birbirine bağlayan iltisak hatları yapıldı.

Genç Cumhuriyetin bu çabaları sonucu demir kanatlar ülkenin dört bir yanına Cumhuriyetin tüm güzelliklerini ulaştıran en önemli araç oldu.

1950’den sonra karayolu ağırlıklı politikalar izlenmesi nedeniyle demiryoluna yeterli kaynak ayrılmadı. Altyapısı, çeken çekilen araç filosu eskiyen demiryolları karayolu karşısında rekabet şansını kaybetti. Yolcuda % 2 ve yükte % 4’paya sahip trenler sevilen, ancak tercih edilmeyen ulaşım aracına dönüştü.

2003 yılı ise milat oldu. 2003’den bu yana izlenen öncelikli demiryolu politikaları sonucunda yüksek hızlı ve hızlı demiryolu hatları inşa edilmesi, mevcut sistemin modernizasyonu, ileri demiryolu sanayisinin geliştirilmesi ve yeniden yapılanma hedefleri ile demiryolları büyük bir değişim ve gelişim sürecine girdi. 2003 yılından bugüne kadar TCDD yaklaşık 24 milyar TL’lik yatırım yapıldı.

Yeni Hayatın Tercihi: YHT

Yüksek hızlı demiryolu projeleri ile demiryolu sektörü ve ülkemiz yeni bir sürece girdi. Bu kapsamda; 2009 yılında Ankara-Eskişehir, 2011 yılında Ankara-Konya, 2013 yılında Eskişehir-Konya ve 2014 yılında Eskişehir-İstanbul ile Konya-İstanbul arasında YHT’ler hizmete verildi. Bu hatlarda taşınan yolcu sayısı 18 milyonu geçti.

Yüksek hızlı demiryolu yapımında, Ankara merkez olmak üzere İstanbul-Ankara-Sivas, Ankara-Afyonkarahisar-İzmir, Ankara-Konya ve Ankara-Bursa koridorları çekirdek ağ olarak belirlenerek, 16 büyük ilimizin yüksek hızlı trenle birbirine bağlanması plandı.

Bu kapsamda; İpek yolu güzergâhındaki demiryolu koridorunun önemli akslarından biri olan 603 km’lik Ankara-Sivas arasını 405 kilometreye düşürecek YHT projesinin yapımı devam ediyor. Projenin tamamlanmasıyla Ankara-Sivas arası seyahat süresi 12 saatten 2 saate düşecektir.

Ankara-Bursa YHT projesi kapsamında; 75 km’lik Bursa-Yenişehir kesiminde inşa çalışmaları, 30 km’lik Bilecik-Yenişehir kesiminde ise uygulama projesi hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir. Proje tamamlandığında Ankara- Bursa ve Bursa-İstanbul seyahat süreleri 2 saat 15 dakika olacaktır.

Ankara-İzmir yüksek hızlı demiryolu hattının inşası devam ediyor. İki şehir arası mesafeyi 624 kilometreye ve seyahat süresini 3 saat 30 dakikaya düşürecek olan Ankara-İzmir YHT hattında; Polatlı-Afyonkarahisar kesiminin yapımı devam etmektedir. Afyon-Uşak (Banaz) kesimin ihalesi yapılmış olup ihale değerlendirme çalışmaları, Banaz - Eşme arası altyapı yapım ihalesine hazırlık çalışmaları devam etmektedir. Eşme-Salihli ve Salihli-Manisa kesimlerinde ise proje hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.

Hızlı ve konvansiyonel demiryolu yapımı kapsamında:
Tecer - Kangal Varyantı, Menemen - Aliağa 2.hat, Kütahya - Alayunt 2.hat, Tekirdağ - Muratlı 1. ve 2. Hat, Cumaovası - Tepeköy 2.hat, Başkentray Projesinin 1.etabı olan Ankara - Sincan kuzey hattı, Alifuatpaşa – Pamukova ve Marmaray tüp geçişi tamamlanmıştır.

İstanbul, Ankara ve Konya’dan Karaman - Mersin - Adana - Osmaniye ve Gaziantep illerine hızlı trenle ulaşım sağlamak için; Konya - Karaman - Ulukışla – Mersin - Adana - Osmaniye-Gaziantep Hızlı tren hattının yapımı planlandı. Bunlardan Konya - Karaman, Bahçe - Nurdağ, Akçagöze - Başpınar arası inşaat çalışmaları, diğer bölümlerde ise yapım ihalesi ve proje hazırlama çalışmaları devam etmektedir.

Doğu - Batı koridorunun devamı niteliğinde olan Sivas - Erzincan Hızlı Demiryolu Hattının ilk 50 km’lik bölümünün ihale değerlendirme süreci, geri kalan kesimde ise proje hazırlama çalışmaları devam etmektedir.

Ayrıca, yatırım programında yer alan diğer yatırım projelerinden; Kayseri - Kuzey Geçiş Varyantı ile Palu – Genç - Muş Demiryolu Deplasmanı inşası devam etmektedir.

İleri Demiryolu Endüstrisi Gelişiyor…

Tepeköy-Selçuk 2.hat altyapı, üstyapı ve EST işleri için yer teslimi yapılarak yapım çalışmalarına başlanılmıştır.

Mürşitpınar - Şanlıurfa Kuzey Demiryolu, Nusaybin – Cizre – Silopi - Habur Demiryolu, Sincan – OSB – Yenikent - Kazan Demiryolu ve 2. Hat yapımının projeleri hazırlanmaktadır.

Kayseri-Yerköy Hızlı Demiryolu yatırım programına alınmıştır. Ayrıca Halkalı-Kapıkule Yeni Demiryolu hattının yapımı da AYGM’den Teşekkülümüze devredilmiştir.

Bursa - Gemlik, İzmit - Sabihagökçen Havaalanı - 3.Boğazköprüsü - 3. Yeni Havaalanı-Halkalı - Kapıkule (Edirne), Selçuk-Aydın - Denizli hatlarının uygulama projeleri hazırlamakta olup, Kayseri-Nevşehir-Aksaray-Konya-Antalya ve Sivas-Malatya hızlı tren hatlarına yönelik de proje hazırlama ihale süreçleri devam etmektedir.

2015 yılı yatırım programı ile Eskişehir-Kütahya-Antalya, Erzincan-Erzurum-Kars; Samsun - Çorum - Kırıkkale ve Yerköy- Kırşehir - Aksaray - Ulukışla hızlı tren hatlarına yönelik etüd proje hazırlama görevi Teşekkülümüze verilmiştir.

Mevcut yollar modernize ediliyor…

Hızlı, yüksek hızlı ile yeni konvansiyonel demiryolu hatları elektrikli ve sinyalli olarak yapılmakta olup, mevcut hatlarımızın da elektrikli ve sinyalli hale getirilmesi, yenilenmesine devam edilmektedir.

Mevcut konvansiyonel hatlarımızın kabiliyetini ve güvenliğini artıran sinyalizasyon projelerinin yaygınlaştırılması kapsamında 2.545 km’lik hatta sinyalizasyon, 2.350 km’lik konvansiyonel hatta elektrifikasyon yapım çalışmaları devam etmektedir.

Ayrıca, 2003 yılından bugüne kadar konvansiyonel demiryolunun % 82’sine tekabül eden 9.347 kilometrelik hat yenilenerek, daha kaliteli bir ulaşım sağlandı.

Gar ve istasyonlarımızın bakım ve onarımı yapılırken, kurumsal kimliğe uygun hale getirildi.

Ülkemizde demiryolu endüstrisini oluşturmaya yönelik çalışmalar demiryolları yatırım projeleriyle eş zamanlı olarak yürütülmektedir.

İlk olarak 2008 yılında Adapazarı’nda, her türlü elektrikli dizi, metro aracı ve hızlı tren setleri üretmek için demiryolu-özel sektör- yabancı yatırımcı ortaklığında EUROTEM şirketi kuruldu.

Çankırı’da hızlı tren yolu makaslarını üretmek üzere özel sektörle işbirliği halinde kurulan VADEMSAŞ 2011 yılı Mayıs ayından itibaren üretim faaliyetine geçti.

Sivas’ta hızlı tren hatları, ağır demiryolu hatları, metro hatları için travers ve diğer beton ürünlerini üretecek olan SİTAŞ 2012 yılı Haziran ayından bu yana üretim devam etmektedir.

Kısa ve orta mesafeli taşımacılıkta yolcularımıza daha hızlı ve konforlu bir hizmet sunmak, işletme maliyetini düşürmek ve yolcu taşımacılığındaki payımızı artırmak amacıyla ilk yerli dizel tren seti ANADOLU projesi hayata geçirildi. 52 adet setten 24 adedi üretilerek hizmete verilmiştir. Geri kalan 28 setin üretimi devam ediyor.

Kent içi trafik sorununa raylı çözüm

2003-2014 yılları arasında Teşekkülümüz için TÜDEMSAŞ ve TÜLOMSAŞ’ tan 7.073 adet yük vagonu temin edildi.

Mevcut ve ileride açılması planlanan YHT ve HT hatlarında çalıştırılmak üzere 106 adet YHT seti temini kapsamında; 10 setin ihaleye çıkılmasına yönelik çalışmalar devam etmekte olup 80 adet YHT seti için ihale hazırlıklarında son aşamaya gelindi. Aynı ihale kapsamında 80 adetten 20’si doğrudan yurtdışında imal edilecek, geri kalan 60 adedi ise en az % 53 yerli katkı payı ile ülkemizde üretilecektir. Kalan 16 adet YHT setinin, Milli Tren Projesi kapsamında temin edilmesi planlanmaktadır.

Milli Tren Projesi

Ülkemizde modern demiryolu hatlarının inşası ile birlikte, yeni nesil demiryolu araçlarının üretilmesi için tasarımı ve teknolojisi ülkemize ait milli tren projeleri başlatıldı. Bu proje kapsamında; Milli Yüksek Hızlı Tren Setinin konsept tasarım tema seçimi ve endüstriyel mühendislik teknik şartnamesi tamamlanmış olup, ihale çalışmaları devam etmektedir.

Kent içi toplu ulaşımda en iyi çözüm ise raylı sistemler. Biz de bu gerçek üzerinden hareket ederek, kent içi ulaşımda metro standardında hizmet verilmesi amacıyla İstanbul’da Marmaray Projesi, Ankara’da Başkentray Projesi ve İzmir’de Egeray Projelerini başlattık.

Bunlardan 29 Ekim 2013’te hizmete giren Marmaray projesi, sadece kent için toplu taşıma projesi değildir. Dünyanın en derin batırma tüp tüneli özelliğine sahip proje, Asya ile Avrupa kıtaları arasında kesintisiz demiryolu ulaşımı sağlamaktadır.

Yük Taşımacılığında Trenler Tercih Ediliyor

Ülkemizde, doğu-batı yönleri doğrultusunda kesintisiz bir demiryolu ana koridoru oluşturularak, gerek ulusal, gerekse Avrupa - Asya arasında transit ulaşım olanaklarının artırılması ve kombine taşımacılığın geliştirilmesi amacıyla demiryolu yük taşımacılığı projelerine öncelik verilmektedir.

Bu projelerden bazıları şunlardır:

Blok Tren:
2004 yılı başından itibaren “Blok Tren” işletmeciliğine geçildi. Bu uygulama ile taşınan yük miktarında artış sağlandı. Kaynaklar daha etkin kullanıldı. Taşıma süreleri kısaltıldı.

Bütün bunlar, taşıma maliyetlerini azalttığı gibi, müşteri memnuniyetini de artırdı. Blok tren uygulaması ile 2014 yılında 28,7 milyon ton yük taşınarak 2002 yılına göre yük taşıma miktarında % 97, yük taşıma gelirinde % 325 artış sağlandı. 2015 yılında ise 30,5 milyon ton yük taşınması planlanmaktadır.

Yurtiçi blok trenlerin sefere konulmasının yanı sıra dış ticaret hacmini geliştirmek ve ulaştırma sektörü içinde demiryolu taşıma payını artırmak amacıyla değişik ülkelerle yapılan anlaşmalar çerçevesinde Avrupa Ülkelerine, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine ve Ortadoğu Ülkelerine uluslararası blok yük trenleri işletilmeye başlandı.. Türkiye’den Batı’da, Almanya, Macaristan, Avusturya, Bulgaristan, Romanya, Slovenya’ya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Doğuda; İran, Suriye ve Irak’a; Orta Asya’da Türkmenistan, Kazakistan ve Pakistan’a karşılıklı olarak blok trenler işletilmektedir. 2014 yılında 1,7 milyon ton yük taşınarak 2002 yılına göre uluslararası yük taşıma miktarında %28 artış sağlandı.

Lojistik Merkezler:
Organize Sanayi Bölgelerine yakın ve yük potansiyeli yüksek olan İstanbul (Halkalı ve Yeşilbayır), İzmit (Köseköy), Samsun (Gelemen), Eskişehir (Hasanbey), Kayseri(Boğazköprü), Balıkesir(Gökköy), Mersin (Yenice), Uşak, Erzurum (Palandöken), Konya (Kayacık), Denizli (Kaklık), Bilecik (Bozüyük), Kahramanmaraş (Türkoğlu), Mardin, Kars, Sivas, Bitlis (Tatvan), Habur ve İzmir (Kemalpaşa) olmak üzere 20 adet Lojistik Merkez planlandı.

6 adet Lojistik Merkez, Samsun (Gelemen), Uşak, Denizli (Kaklık), İzmit (Köseköy), Eskişehir (Hasanbey) ve Halkalı işletmeye açıldı.

Demiryolları serbestleşiyor, Türkiye gelişiyor…

6 adet Lojistik Merkezin de Balıkesir (Gökköy), Bilecik (Bozüyük), Mardin, Erzurum (Palandöken), Mersin (Yenice) ve İzmir (Kemalpaşa) inşaat çalışmaları devam etmektedir.

Diğer Lojistik merkezlere ilişkin proje, kamulaştırma ve inşaat ihale işlemleri sürdürülmektedir.

Türkiye-Avrupa, Türkiye-Orta Doğu, Türkiye-Orta Asya ülkeleri arasında karşılıklı blok yük trenleri çalıştırılmaya devam etmektedir.

Karadeniz üzerinden Türkiye’nin Samsun, Rusya’nın Kavkaz Limanları arasında kurulan tren feri hattı ile limanlarda gerekli düzenlemeler yapılarak Şubat-2013’te kombine taşımacılığa başlanılmıştır.

Kars-Tiflis Projesi:
Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Hattı, Marmaray ve diğer projelerle birlikte Avrupa’dan Çin’e kesintisiz demiryolu koridorunun önemli bir bölümüdür. Kars-Tiflis-Bakü demiryolu projesiyle kısa vadede yıllık 6,5 milyon ton yük taşınacaktır. Türki Cumhuriyetlere doğrudan bağlanılması halinde mevcut taşıma miktarının 3 katı kadar transit taşıma yapılması ve demiryollarının başa-baş hedeflerinin çok daha kısa sürede gerçekleşmesi sağlanacaktır.

01 Mayıs 2013 tarihinde TBMM’de kabul edilen Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkındaki Kanun ile TCDD, alt yapı hizmetlerini; kurulan TCDD Taşımacılık A.Ş ise tren işletmeciliğini yapacaktır. Kanunun diğer bir önemi de demiryolu ulaşımının özel sektöre de serbest hale gelmesidir. Böylece demiryolu taşımacılık faaliyetleri artık rekabet ortamında yürütülecek ve demiryollarının sürdürülebilir rekabet gücü devam edecektir.

2023 Türkiye’nin ve demiryollarının yılı olacak…

• 3.500 km yüksek hızlı demiryolu, 8.500 km hızlı demiryolu ve 1.000 km konvansiyonel demiryolu olmak üzere 13.000 km demiryolu yaparak 2023 yılında toplam 25.000 km demiryolu uzunluğuna ulaşılması,

• 4.400 km’lik hat yenilenmesi yapılarak tüm hatların yenilenmesinin tamamlanması,

• Demiryolu taşımacılık payının; yolcuda % 10 ve yükte % 15’ e çıkarılması

• Demiryolu sektörünün serbestleşme sürecinin tamamlanması

• Milli demiryolu standartlarının oluşturulması,

• Emniyet Yönetim Sistemi’nin altyapı ve işletmeciliğin her kademesinde etkin ve sürekli uygulanmasının sağlanması ve bunun sektörel kültür haline getirilmesi,

• Geliştirilen “Milli Sinyal Sisteminin” yaygınlaştırılarak marka haline getirilmesi

• Mevcut araçların hızlı tren hatlarına uygun hale getirilmesi, her türlü demiryolu aracının ülkemizde üretilmesi,

• Yük potansiyeli bulunan lojistik merkezleri, fabrika, sanayi, OSB ile limanlara iltisak hattı bağlantılarının artırılarak kombine ve yük taşımacılığının geliştirilmesinin sağlanması,

• Demiryolu Ulaşım Enstitüsü’nün kurularak faaliyete geçirilmesi,

• Milli Demiryolu sanayisi ile AR-GE’sinin desteklenmesi ve her türlü demiryolu teknolojisinin geliştirilmesi,

• Uluslararası demiryolu koridorlarının geliştirilmesinin sağlanması

• Sonuç olarak, 2023 yılında dünyanın ilk 10 ülkesi arasına girmeyi hedefleyen Türkiye, demiryolu sektöründe de ilk 10 ülkesi arasında olmayı hedeflemektedir.

Haberin Kaynağı : Railway Turkey

11.03.2015