Mehmet KUTLU
AYKOR A.Ş
Yüksek Mühendis İnsanoğlunun demiryolları üzerindeki ikiyüzyıllık serüveni boyunca, temel ihtiyaç olan tuvalet hizmetinin sağlanması ve bu konudaki temizlik ve hijyen anlayışı, önemli değişiklikler göstermiş ve bu alanda yeni teknolojilerin geliştirilmesine öncülük etmiştir.

1880’li yıllarda yolcu vagonları raylar üzerinde ilerleyen tahtadan kutulara benzerken, vagonlarda tuvalet hizmeti verilmemekte ve tren yolculuğu boyunca belirli aralıklarla verilen molalarla bu ihtiyaç karşılanmakta idi.

20’nci yüzyılın başında ise, lokomotiflerin büyüyerek güçlenmesi ile birlikte yolcu vagonu tasarımlarında değişim gerçekleşmiş ve bu paralelde yolculuk sırasında ev konforunun sağlanması amaçlanarak yolcu vagonlarında tuvalet kabininin kullanımına başlanmıştır. Bu durum hemen akabinde temizlik sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Nitekim, uzun yıllar boyunca, kullanım sonunda atıkların raylar üzerine boşaltılması benimsenmiş olmasına karşın; değişen hijyen algısı nedeni ile 1980’li yıllardan sonra bu atıkların vagon üzerindeki bir depoda toplanarak uygun biçimde toplanarak uzaklaştırılması yöntemine geçiş yapılmıştır. Çok kısa zamanda bu alanda teknolojiler gözden geçirilerek 1900’lı yıllardan itibaren ise, demiryolu taşımacılığında vakumlu tuvalet sistemlerinin kullanımına başlanmıştır.
Vakumlu tuvalet sistemlerinin ekonomik ve ekolojik avantajları, bu alanda kullanımının hızla artmasını sağlamıştır. Vakumlu sistemlerin kompakt yapısı, vagon gibi dar alanda uygulanmasını kolaylaştırırken; trenlerde kısıtlı olarak sağlanabilen temiz suyun % 90’a varan oranlarda tasarruflu sarf edilmesi önemli avantajlar olarak görülmüştür. Diğer yandan güvenilir teknoloji ile sistemin bakım gerektirmeden uzun süreli hizmet verebilmesi olası hale gelmiştir.

Gelinen aşamada Avrupa birliği kriterlerine göre her 85 yolcu koltuğu için bir adet tuvaletin vagonlarda bulundurulma gerekliliği ortaya konulmuş olup; bu durum, tuvalet kabinlerinin temizliği ve hijyen ihtiyacının en uygun biçimde ve en kısa sürede karşılanması ihtiyacı ön plana çıkarmıştır.

Yine mevcut teknoloji kapsamında, bu ihtiyacın en uygun ve maliyet etkin biçimde giderilme yöntemi uygun bölgelere konuşlandırılacak vakumlu atık boşaltma ve temizlik sistemleridir. Bu sistemler basit ve güvenli teknoljik alt yapıları ile hizmet verirken; çoklu noktadan servis sağlama, hızlı proses, bakım gerektirmeyen uzun süreli hizmet gibi avantajlar sunarlar. Ayrıca bu sistemleri tek noktadan değişik proseslere göre programlayarak çalıştırma olanakları da mevcuttur.

Ülkemizde son zamanlarda yaygınlaşan demiryolu vakumlu tuvalet hizmetinin, tartışılamaz bir bileşeni olan temizlik ve hijyeninin sağlanması için vakumlu atık boşaltma ve temizlik sistemlerinin yakın bir gelecekten itibaren yaygın biçimde kullanımına başlanması kaçınılamaz bir gelişme olarak göze çarpmaktadır. Ancak bu noktada koşullarımıza en uygun teknolojik çözümün belirlenmesi ve uygulanmasına dikkat edilmelidir. Bu kapsamda ülkemize özgü sorun ve çözümler irdelenirse:

1.Ülkemizin iklimsel özellikleri nedeni ile, vagonlarda bulunan tuvalet sistemlerimizin maruz kaldığı sıcaklıklar; bu alanda lejyoner hastalığı bakterisinin gelişmesi ve yayılmasına olanak sağlama potansiyeline sahiptir.

Lejyoner hastalığı, durgun sularda üreyen ve suyun parçacıklar halinde havaya saçılması (vakumlu tuvaletlerde sifon kullanımı gibi) sırasında solunum yoluyla akciğerlere girerek zatürreye yol açan “Legionella” adlı bir bakteriden kaynaklanmaktadır. Öldürücülük olanı %40 düzeyinde olan hastalığın tedavisi oldukça güçtür ve uzun süre almaktadır. Hastalığa neden olan “Legionella” bakterisi suyun durağan olduğu bölgelerde; 15 ile 50° C sıcaklıklarda hızla gelişir, 22° C ye kadar aktif değildir. Ancak 22° C üzerinde etkinleşir ve yayılır. Kuzey ülkelerinde tehdit olmayan bu bakteri Akdeniz ülkelerinde daha yaygındır. Ülkemizde Sağlık Bakanlığının 2001/34 sayılı genelgesi ile kontrol programı altında olan bu hastalık türüne neden olan bakteriye Avrupa’da2011-2012 yıllarında bazı tren tuvaletlerinde rastlanmış olup, Avrupa Birliği bu bakterinin engellenmesi için ortak bir karar oluşturma aşamasındadır.

Bu bakterinin yayılımının önlenmesi için en etkin yöntem vakumlu atık boşaltma ve temizlik işlemleri sırasında tuvalet tankının sanitasyon işlemine tabi tutulmasıdır. Bu amaçla kullanılacak vakumlu atık boşaltma ve temizlik sistemlerinde sanitasyon özelliğinin yer almasının önemli olduğu değerlendirilmektedir.

2.Ülkemiz koşullarında demiryolu hizmeti artan yatırımlar ve gelişen altyapı paralelinde hızlı değişimler göstermekte, hizmet noktaları ve türleri sürekli gelişmektedir. Bu nedenle istasyonlara monte edilmesi beklenen vakumlu atık boşaltma ve temizlik sistemlerinin ihtiyaçlara göre kapasitelerinin ve konuşlanma yerlerinin değişim göstermesi olasılığı yüksektir. Bu anlamda vakumlu atık boşaltma ve temizlik sistemlerinin temel olarak merkezi vakum sistemleri yerine dağıtık yapılı servis istasyonlarından oluşması esas alınmalıdır.

Dağıtık yapılı vakumlu atık boşaltma, temizlik ve sanitasyon sistemlerinin kullanımı ile:
• Sistemin kurulumunda kullanılacak, boru/tesisat ve elektrik devreleri kısalacak,
• Sistem daha kompakt yapıya kavuşturularak konuşlanma ihtiyaçları azaltılacak,
• Yedek parça maliyetleri azaltılacak,
• Her bir servis istasyonu ayrı ayrı ve daha kolay bakım olanağına kavuşturulacak, bakımlar sırasında diğer servis istasyonlarından hizmet verilerek sistemin bakım/onarım nedeni ile atıl kalma zamanı kısaltılacak,
• Herhangi bir değişiklik yapılmaksızın, sisteme ilave servis istasyonları kazandırılması yada servis istasyon sayısının azaltılması mümkün hale getirilecek,
• Sistemin gerektiğinde pratik biçimde sökülerek başka bir mahhalle taşınması kolaylaştırılacak,
• İşletim maliyetinde önemli tasarruf sağlanacaktır.

Aykor-Marinex Grubu ülkemizde gelişen demiryolu hizmetleri paralelinde, ortaya çıkan ve çıkması beklenen ihtiyaçlara en uygun ve ekonomik teknolojik çözümleri üretmek amacıyla çalışmalarını sürdürmektedir. Yurdumuzda demiryolu hizmetinin en ekonomik ve çevre dostu çözümlerle sağlanması en büyük hedefimizdir.

Haberin Kaynağı : RailwayTurkey Demiryolu Tedarikçileri Dergisi

21.10.2013