TAKSAN’ın Hikayesi

Dr.İlhami Pektaş: Yerli ve Milli Üretime Adanmış Ömürler-37: TAKSAN’ın Hikayesi

Yerli ve Milli Üretime Adanmış Ömürler-37: TAKSAN’ın Hikayesi

Dr.İlhami Pektaş

Takım tezgâhları sektörü, gelişmiş ülke sanayilerinin omurgası konumunda olup, genel makina imalat, otomotiv ve savunma sanayi sektörü ile doğrudan ilişkili bir sektördür. Takım tezgâhları, diğer tüm makinelerin imalatını sağlayan ana makine ve yatırım ürünüdür. Bir ülkenin teknolojik üstünlüğü ürettiği ve kullandığı takım tezgâhlarının miktarı ve özellikleri ile doğru orantılıdır. Türkiye’nin bu konuda açığını gören rahmetli Erbakan Hoca Ağır Sanayi Hamlesiyle başlattığı büyük sanayileşme hareketi ile 1976 yılında fabrikalar üreten fabrika olarak anılan TAKSAN’ı kurdu.

TAKSAN, takım tezgahları ithalatını ve döviz kaybını önlemek, yerli üretimi ve istihdamı artırmak amacıyla 100 milyon sermaye ile 22 Temmuz 1976 yılında faaliyete başladı. Ortakları arasında DESİYAB (%41), MKEK (%29), SÜMERBANK (%10), ŞEKERBANK (%10) ve TÜRKİYE DEMİR ÇELİK İŞLETMELERİ(%10) kurumları bulunuyordu. 1982 yılında Kayseri (Otomatik Nümerik Kontrollü Hassas Tezgahlar), Tokat (Üniversal Tezgahlar), Erzincan (Ağır Tezgahlar) ve Yozgat (Dişli, Dövme, Döküm) üretimleri ile birbirini tamamlayacak şekilde 4 tesis olarak yatırımlar gerçekleştiğinde yıllık 1.5 milyar Liralık üretim ile memleket ekonomisine büyük katkı sağlanması ve fabrikalarda 2220 personelin istihdam edilmesi planlanmıştı.

TAKSAN Kayseri fabrikası temel atma

Yapılan analizlerde Türkiye 1970 yılında Dünya’da tezgah üretiminde 30. sırada olup, 1970-1974 yılları arasında ise Türkiye’nin Tezgah ithalatı yerli üretimin 20 katı daha fazlaydı. Yapılacak bu yatırımlarla yerli üretimin bir an önce artırılarak ithalatın önlenmesi gerekiyordu.

Rahmetli Erbakan Hoca'nın 1970’li yıllarda "Ağır Sanayi Hamlesi" adıyla başlattığı büyük sanayileşme hareketi ile Konya'da TÜMOSAN, Aksaray'da bugün Mercedes kamyon fabrikası olan Aktarma organları fabrikası, Kayseri'de TAKSAN takım tezgâhları fabrikası, diğer adıyla fabrika kuran fabrika, TESTAŞ, TEMSAN, GERKONSAN gibi daha nice fabrikalar kurulmuştu.

TAKSAN Takım Tezgahları San. ve Tic. A.Ş.’nin 1976 yılında KİT yatırımı olarak Kayseri'ye bağlı İncesu ilçesinde 125 bin metrekare kapalı olmak üzere yaklaşık bir buçuk milyon metrekare bir alanda faaliyet göstermesi planlandı. Kısa sürede tesislerin kurulup üretime geçmesi beklenirken bu stratejik tesis maalesef ancak on yıl sonra faaliyete başlayabildi. 1985’te üretime başladığında bir hayal gerçek olmuş, büyük bir sevinç dalgası Kayseri’yi kaplamıştı. Tesisler için yüz milyon TL yatırım yapıldı.

Bu karar doğrultusunda dünyanın önemli iki takım tezgahı üreticisi olan Almanya WMW ve Çek Cumhuriyeti TOS ile yaklaşık 10 tip konvansiyonel tezgahla ilgili lisans anlaşması yapılarak entegre tesisler kurulmaya başladı. Devletimizin, aldığı bu kararı uygulamaya geçirerek ilk takım tezgahını fabrikasında üretmesi 1984 yılı sonlarını bulur. Bu tarihten itibaren üniversal dik frezeler, üniversal  revolver tornalar, silindirik satıh taşlama tezgahları, takım bileme tezgahları, radyal matkaplar seri şekilde ülkemizde üretilmeye başladı.

Çekoslavak firma ile yapılan anlaşma ve imza töreni.

Güçlü bir entegre tesis olarak kurulan TAKSAN; taşlama tezgahları, freze ve delme tezgahları, otomat torna tezgahları, dişli ve dişli kutuları üretim tesisleri, döküm, ışıl işlem ve model imalat atölyeleri ile 1984 yılından 1994 yılına kadar takım tezgahı üretiminde Türkiye'de lider, dünyada ise sayılı kuruluşlardan birisi oldu. TAKSAN, kurulduğunda dünyanın en büyük kapasiteli dökümhanelerinden birine sahipti.

TAKSAN, o dönemde "Fabrika yapan fabrika" olarak sanat okullarına, mühendislik fakültelerine, Karayolları, DSİ, Köy Hizmetleri gibi kuruluşlar ile özel sektöre ve yurtdışına freze, torna, matkap, takım tezgâhları ve CNC makinalar üreten Türkiye’nin en büyük fabrikasıydı. Ürettiği tezgahların bir bölümünü iç piyasaya verirken, bir kısmını da ihraç ederek ülkeye döviz girmesini sağlıyordu.

TAKSAN, Türkiye'de ilk kez 1989 yılında yüksek hassasiyetli CNC (Computer Numerical Control) Dik İşleme Merkezini üreterek sanayimizin hizmetine sundu.

O dönemde TAKSAN’da Konvansiyonel Tornalar, Silindirik-Yüzey Taşlama Tezgahları, Radyal Matkaplar, Üniversal-Kalıpçı freze tezgahları, CNC Tornalar ve CNC Dik-Yatay İşleme Merkezleri seri olarak üretiliyordu. TAKSAN’da Universal takım tezgâhları üretiminin yanında CNC tezgâhlara ağırlık verilmesi yoğunlaştı ve her geçen gün CNC ürün yelpazesine yeni ürünler eklendi.

TAKSAN, o dönemde kısa bir sürede başarıyı yakalayarak yurt içi ve yurtdışına büyük satışlar gerçekleştirdi. Üretim, her biri ayrı bir fabrika özelliği taşıyan altı ünitede toplam 232 bin metrekarelik kapalı alan üzerinde gerçekleşiyordu. Beklenen performans çabuk yakalanmış, üretilen bilgisayar kontrollü tezgahlar sayesinde, "TAKSAN" adı sinai bir imaj haline gelmişti.

Ne var ki; zamanla ortaya çıkan yönetim sorunları, pazarlama ve işletme sermayesi temininde karşılaşılan güçlükler, TAKSAN'ı zor durumda bıraktı. İstihdam kapasitesi 3 bin kişi olacak şekilde planlanan fabrikada, işçi sayısı bin 300'den 800'e düştü. Faaliyet gösteren 6 üniteden 4’ü devre dışı kaldı. Nihayetinde sorunlarıyla baş edilemez hale gelen Taksan, MKEK'ye devredilerek, hazine destekli rehabilitasyona tabi tutuldu. Güya, hem "sancılı kuruluş" olmaktan kurtulacak hem de "teknoloji üreten tesis" olma özelliği korunacaktı. Bu formül tutmadı; teknoloji üretmek bir yana, tesisi zarar batağından çekip kurtarmak dahi mümkün olmadı.

1999 yılında 3.5 milyon liralık ciro yapan TAKSAN, 2.7 milyon lira zarar etmişti. Sonraki yıllarda da zarar devam etti. Çalışanların sayısı sürekli azaldı. Kapasite kullanımı hep yüzde 30'ların altında kaldı. Aslında bizleri en çok üzen şey, 18 bin mark karşılığında Almanya'ya ihraç edilen "TAKSAN" markalı makinaların orada allanıp pullandıktan sonra 140 bin marka Türkiye'ye geri dönmesi idi.

Ve sonunda özelleştirilmesine karar verilen TAKSAN A.Ş., özelleştirme kapsamına alındı. 2003 yılında yapılan ihale sonucunda fabrikaya Kayseri'deki Büyükmıhçı Şirketler Topluluğu 10 milyon dolar, Oluşum Grubu ise 5 milyon dolar teklif verdi. Böylece şirket 24.06.2003 tarihinde imzalanan protokol ile 10 milyon dolara Büyükmıhçı Şirketler Topluluğu bünyesindeki HESFİBEL A.Ş.'ye devredildi.

110 bin metrekarelik kapalı alanı, 1.5 milyon metrekare arsası, yüzlerce makina ve bağlantıları, dört ayrı fabrikası için TAKSAN'ın varlık bedelinin 50 milyon dolardan az olmadığı, yeni bir TAKSAN'ın kurulmasının ise 100 milyon doların üstünde olacağının konuşulduğu Kayseri'de, TAKSAN'a biçilen değer sadece 10 milyon dolardı.

Maalesef birçok KİT veya İDT gibi, TAKSAN´da iyi yönetilemedi ve 20 yıl kadar önce zarar ettiği gerekçesi ile özelleştirildi. TAKSAN´ı özelleştirmeden Büyükmıhçı Ailesi almıştı. Aile, Boydaklar´la finans kuruluşuna, HES Kablo´ya ortaktı. Bu süreçte ayrıldılar.

Taksan'ın bu hazin öyküsü bir sanayici bakışıyla özetle “kötü yönetim fiyaskosu”dur. Oysa sektörü tanıyan bilinçli ve ne yaptığını bilen yönetimlerin elinde olsa idi, bugün TAKSAN ülkemizin en büyük kuruluşlarından birisi, fabrika yapan bir fabrika olacaktı.

Sat-kurtul düşüncesi ile Büyükmıhçı ailesine satılan bu devasa şirket bu yeni yönetimle de başarılı olamadı ve hikâyenin en üzücü kısmı başladı. Bir anlamda kaderine terk edilmiş tesisler yağmacıların saldırısına uğradı. Gözü dönmüş yağmacılar ne var ne yok söküp götürdüler, öyle ki satıldığında dönemine göre çok ileri teknolojiye sahip makineler, oksijen kaynakları ile kesilip parçalanarak hurda haline getirildi.

TAKSAN’ı bu haliyle 2016 yılında satın alan ülke sevdalısı DENER Grup Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa DENER, fabrikanın eski yeni görüntülerini fotoğraflayarak bir kitap haline getirdi ve tarihe ışık tutması için belgeledi.

TAKSAN’ı ziyaret ettik. Fabrikanın eski ve yeni durumu hakkında önemli bilgiler aldık, yeni yapılan üretim hatlarını gezdik. Gördük ki, geçmişte virane haline getirilen koskoca “Fabrikalar yapan fabrika” TAKSAN, şimdi ayağa kaldırılmış, yeniden çalışır hale getirilmiş ve geleceğe emin adımlarla yürüyor.

DENER MAKİNA, TAKSAN’ın yeniden ayağa kalkması ve ilk hedefine uygun hale gelmesi için yaklaşık 122 milyon dolar yatırım planlayarak ülke ekonomisine büyük bir teknoloji gücü katmış bulunuyor.

Şimdi TAKSAN’ı mutlu sona taşıyan DENER Makina’yı tanıyalım

Dener Makina, 1974 yılında Mustafa DENER tarafından Kayseri Eski Sanayi Bölgesi’nde kuruldu. Küçük bir atölyede faaliyetlerine başlayan işletme ilk yıllarda, ithal edilen otomotiv yedek parçalarının yerli üretimlerine yöneldi. Bijonlar, el frenleri gibi otomotiv sektörünün temel girdileri arasında yer alan ve ülkemize ağırlıklı olarak yurt dışından ithal edilen parçaların yerli ve yüksek kaliteli üretimlerini gerçekleştirdi. Kayseri Bölgesi’nde ve tüm Türkiye’de birçok müşteriye hitap ederek kısa sürede otomotiv sektöründe tanınmaya başladı.

1980 yılında ürün portföyünü ve makine parkını genişleterek otomotiv yan sanayisinde üretim faaliyetlerine devam etti. Sektörde faaliyet gösteren Mercedes, Ford, Mitsubishi gibi küresel ve köklü şirketlere yedek parça üretimi gerçekleştirdi. Ağırlıklı olarak ithal edilen kaporta, şase ve motor parçalarını Kayseri’de üretmek suretiyle ülkemizin otomotiv sektörüne yerli üretim hususunda katkılar sağladı.

1990 yılında makine sanayisine adım attı. Öncelikli olarak Türkiye’deki şeker fabrikalarına pancar boşaltma makineleri üretimi gerçekleştirdi. Böylece ülkemizde tarım sektörünün makineleşmesine destek oldu. Çok yüksek bedellerle ithal edilen pancar boşaltma makinelerinin ülkemizde üretilmesine öncülük etti. 1990’lı yıllarda tarımsal makinelerin yanı sıra sac işleme makineleri üretimi için önemli Ar-Ge faaliyetlerinde bulundu ve 1990’lı yılların sonunda sac işleme makineleri üretimine başladı.

2000 yılından itibaren CNC Sac İşleme Makineleri üretimine yoğunlaşan Dener Makina; Giyotin Makas, Hidrolik Abkant Pres, Plazma Kesim, Vidalı Milli Abkant Pres, Elektrikli Servo Abkant Pres ve Fiber Lazer Kesim makineleri vb. geniş bir ürün yelpazesiyle yatırım malı üretimine devam ediyor.

Nitelikli işgücü alt yapısı ve gelişmiş Ar-Ge birimi ile ileri teknolojiyi yakından takip ederek yeni nesil teknolojiye uyum sağlamak suretiyle makine sektöründe 2000’li yıllarda uzmanlaşan Dener Makina, ülke içerisinde sanayi sektörünün makine ihtiyacını karşılamakla birlikte ağırlıklı olarak dünyanın 86 ülkesine ‘DENER’ markasıyla ihracat yapıyor.

Yıllar itibari ile üretim kapasitesini artırarak ve ürün gamını genişleterek, Sac İşleme Makine grubunda ülkemizde ve dünyada az sayıda üreticiler arasında tercih edilen markalardan biri haline gelen Dener Makina, şu anda yeni nesil elektrikli servo abkant makine üretiminde dünyada iki üreticiden biri konumunda bulunuyor.

Dener Makina 2016 yılında, TAKSAN A.Ş.’ye ait yaklaşık 1.000.000 metrekare arazi üzerinde konuşlanmış 127.000 metrekare fabrika binaları ve sosyal tesislerini bünyesine katarak önemli bir yatırıma imza attı. Yeni dönemde TAKSAN Entegre Tesislerinde ülkemizde seri üretimi yapılamayan CNC Metal İşleme Makinelerinin seri üretimine başladı. Ayrıca Dikey İşleme Merkezleri, Torna Tezgâhları ve Taşlama Tezgâhları modern teknolojiye uygun olarak üretilerek iç ve dış pazarda satılıyor.

Dener Makina, CNC Sac İşleme Makineleri ve CNC Metal İşleme Makineleri grubunda çok çeşitli makine üretimi ile ülkemiz ve dünya sanayii işletmelerine önemli yatırım ürünleri sunarak dünya çapında bir ilk olma özelliğini taşıyor. Dünyada sac işleme ve metal işleme makinelerinin aynı anda üretildiği benzer ölçekte ikinci bir işletme bulunmuyor. TAKSAN MAKİNA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. DENER ŞİRKETLER GRUBUNA bağlı; “DNR dema” markası ve %100 yerli sermaye ile CNC takım tezgahlarının seri üretimini yaparak yurt içi ve yurt dışına pazarlıyor.

Ziyaretimiz sırasında Dener Makina CEO’su ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Cemal Dener ile Dener-Taksan hakkında görüşerek fabrikalar ve gelecek yatırımlar hakkında bilgi aldık.

Firmanızın tarihçesi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Babam Mustafa Dener, 1974 yılında 60 metrekarelik küçük bir dükkanda tornacı olarak Dener Torna şahıs işletmesi ile Dener Makina’nın temellerini atıyor. Babam Mustafa Dener, bilgiye, tecrübeye ve eğitime çok önem veren bir işletmeci olduğu için iş hayatı boyunca hep mühendislerle çalışmış. 1988 yılında Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde Dener Makina ünvanı ile şirketleşerek Türkiye’de yapılmayan şeker fabrikalarına yönelik pancar boşaltma makinaları, sac işleme makinaları gibi özel makinaların imalatını yapmaya başlıyor. Şimdiye kadar Kayseri Organize Sanayi Bölgesi 8. caddede yer alan 30.000 metrekare kapalı alana sahip fabrikamızda 310 kişilik konusunda yetişmiş uzman personelimizle sürekli gelişerek faaliyetlerimize devam ettik.

2016 yılında Türkiye’nin en önemli sanayi tesislerinden olan Taksan’ı bünyenize kattınız. Yatırım fikri nasıl ortaya çıktı? Süreç nasıl gelişti? Taksan yatırımı hakkında bize bilgi verebilir misiniz? Niçin TAKSAN?

Biz İncesu Organize Sanayi Bölgesine yeni bir fabrika yatırımı düşünüyorduk. Arsamızı aldık, düzeltmelerini yaptık, tam yatırıma başlayacakken TAKSAN’ın İflas Masası’ndan satılacağını öğrendik. Geçmişi olan köklü bir tesis olarak TAKSAN bize yatırım için çok daha cazip geldi. 14 Temmuz 2016’da İflas Masası’ndan ilk ihalesi yapıldı. Yönetim Kurulu Başkanımız Mustafa Dener, bu yatırımın bizim için çok önemli olduğunu, bizim de ülke ekonomisine bu yatırım ile katkıda bulunmamız gerektiğini belirterek bu yatırımın gerçekleşmesini sağladı. Aslında TAKSAN’ı ihaleden almak işin en kolay kısmıydı.

Esas zor olan kısmı ise yıllardır bakımsızlığa terk edilmiş bu devasa tesisin bakım ve onarım çalışmaları oldu. Tesisin sadece camlarının yenilenmesine 1 milyon TL para harcadık. Vinç yolları çalınmış, kablolar sökülmüş yani tam bir enkaz halindeydi tesisler. TAKSAN’ın toplamda yaklaşık 1.000.000 metrekare arazisi var. 127.000 metrekare kapalı alanı mevcut. İçinde lojmanları var, 142 dairesi, 17 villası, 48 odalı da küçük bir butik oteli var. Zamanında rahmetli Necmettin Erbakan Hoca toplamda 871 milyon dolarlık yatırımla yapmış bu tesisi. Balkanların en büyük takım tezgahı üreticisiymiş o zamanlar.

Biz şu an için 60.000 metrekare kapalı alanın tadilat çalışmalarını tamamladık ve 2018 yılında faaliyete geçtik. Hedefimiz 2023 yılında Taksan’da 10.000 makine üretimi ve 500 milyon dolar ciro.

Dener Makina olarak toplamda kaç çeşit makine üretimi yapıyorsunuz?

Firmamız özellikle Fiber Lazer Kesim, Servo Elektrikli Abkant Pres, Hidrolik Abkant Pres, Hibrit Abkant Pres, Giyotin Makas ve Plazma Kesim Makineleri üretiyor. Toplamda 6 çeşit makine üretimimiz var. Bu 6 çeşit makinenin de kendi alt çeşitleri olarak toplam 400 civarında türü var. Yıllık toplam 700 civarında makine üretimimiz oluyor. Hedefimiz 2023 yılında TAKSAN’da planladığımız yatırımın faaliyete geçmesi ile birlikte yıllık toplam 5.000 makine üretimi. Sac işleme makinelerinde yani Servo Abkant’lar konusunda Dünya’da iki önemli üreticiden birisi konumundayız. Ürettiğimiz %100 Türk malı olan makinelerimizin % 85’ini 5 kıtada 86 ülkeye ihraç ediyoruz.

Ar-Ge birimi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Şu anda Ar-Ge birimimizde toplam 27 kişilik bir ekibimiz var. TUBİTAK Projelerimiz vb gerçekten çok iyi bir seviyede. 2019 yılında Dener&Taksan Makina Ar&Ge Merkezini kurarak faaliyete başladık.

Gelecekte yatırım planlarınız nedir?

Takım tezgahı üretirken ve montaj işleme makineleri üretirken bazı parçaları yurt dışından ithal ediyoruz. Biz bu parçaları da yerli ve milli üretime dahil etmek için yatırımlar planlıyoruz. TAKSAN’daki mevcut dökümhaneyi yeniden revize ederek 2023 yılında faaliyete geçireceğiz. Toplamda yapacağımız yatırımın tutarı 122 milyon dolar. Dener Makina yıllık ortalama %35 civarında büyüyen bir şirket.

Global pazarda büyümek için yurtdışı yatırımlarına da devam eden Dener Group, “7 kıtaya 7 şirket” hedefiyle, Amerika’da DenerUSA şirketini kurarak ABD pazarına ve Almanya'da DenerGmBH şirketi ile Almanya pazarına açılmış durumda. DENER makine ilerleyen dönemlerde de Hindistan, Malezya ve Endonezya'da da şirket kurmayı planlıyor.

“2023 Yılında Toplam Ciro Hedefimiz 500 Milyon Dolar”

TAKSAN’daki yatırımların tam olarak faaliyete geçmesiyle birlikte büyüme hızımız artacak ve 2023 yılında toplam ciro hedefimiz olan 500 milyon dolara ulaşacağız.

Dener Makina, 2023 yılına kadar yıllık üretim kapasitesini; Sac İşleme Makineleri grubunda 2.000 adet, Metal İşleme Makineleri grubunda 8.000 adet olmak üzere toplamda 10.000 adede çıkarmayı ve 2023 yılında yıllık 50.000 ton parça döküm üretimi, 10.000 adet makine üretimi ve 3000 çalışanı ile faaliyetlerini artırarak sürdürmeyi hedefliyor.

44 yıllık birikimi ile kuruluşundan bugüne nitelikli işgücü, yüksek teknoloji ve verimlilik odaklı üretim anlayışıyla ülkemiz ve dünya sanayisine önemli katkılar sunan Dener Makina, ithal ikamesini ve ihracatı öncelemek suretiyle dış ticarete iki yönlü katkı yaparak ülkemiz ekonomisine önemli faydalar sağlıyor. Tedarik zincirini ağırlıklı olarak yurtiçinden tercih eden Dener makine, bin beş yüzden fazla tedarikçi ile çalışıyor. İstihdam sağlamanın yanı sıra nitelikli insan kaynağı yetiştirmek suretiyle ülkemizin beşeri sermaye gücünü artırarak, ‘’Dener Makina, Türkiye ve Dünya’ya; Türkiye İçin Değer Üretir’’ ilkesi ile büyümeye ve milli hasıladaki payını artırmaya gururla devam ediyor.

Bugün Dünya’da sac işleme ve metal işleme makinelerinin aynı anda üretildiği benzer ölçekte ikinci bir işletme bulunmuyor. DENER-TAKSAN 2023 için 500 milyon dolarlık bir ciro hedefi koymuş. İşte mutlu sonla biten TAKSAN hikâyesi, işte ülkemizin kalkınmasına gönül vermiş DENER Makina Yöneticileri: Mustafa Dener ve Cemal Dener.

Kaynakça:

1. Ağır Sanayi 1977. Sanayi Kitabı, Semih Ofset Matbaacılık, Ankara.

2. TAKSAN/Mutlu sonla biten hazin hikâye- Behçet BÜYÜKGÖKMEN- Yeni Meram Gazetesi, 2022.

3. Firma röportajı